Beynin Damar Xəstəlikləri
Beynin damar xəstəlikləri beyin damarlarında olan patologiyaları təsvir edir. Beyin damarlarında müşahidə olunan patologiyalar ümumiyyətlə anevrizmalar, arterio-venoz malformasiyalar (AVM), kavernomalar, venoz angiomalar və kapilyar teleangiektaziyalardır. Bu qrup xəstəliklərə beyinə gələn damarlarda ateroskleroz kimi xəstəliklər nəticəsində yaranan damar tıxanmaları da daxildir. Serebrovaskulyar xəstəliklər təhlükəli ola bilər, çünki beyin qanamasına səbəb ola bilər.
Əsas müalicə başa çatdıqdan sonra dəstəkləyici müalicələr də tələb oluna bilər. Serebrovaskulyar xəstəliklərdə venoz angiomalar və kapilyar teleangiektaziyalar həm nadir, həm də nadir hallarda simptomatik patologiyalardır. Onlar tez-tez təsadüfən aşkar edilir və müalicə tələb etmir. Anevrizmalar, arterio-venoz malformasiyalar və kavernomalar daha çox rast gəlinir və onlara diqqətlə diaqnoz qoyulmalı və müvafiq müalicə edilməlidir.
Anevrizmalar
Anevrizma beyin arteriyası divarının zəifləməsi nəticəsində qısa seqmentdə balon şəklində genişlənməsidir. Bəzən bir xəstədə bir neçə anevrizma görünə bilər. Bu xəstəliyin səbəbləri ailə meyli, siqaret, hipertoniya və diabet kimi xəstəliklərdir.
Anevrizma tez-tez qanaxma ilə əlaqəli simptomlarla özünü göstərir. Bu qanaxmalar həyati təhlükəsi olan qanaxmalardır. Anevrizma səbəbiylə qanaxma adətən subaraknoid tip olsa da, digər qanaxma növləri də müşahidə edilə bilər. Bu xəstələrin bəziləri bayılmadan komaya qədər müxtəlif şüur vəziyyətlərində ola bilər. Baş ağrısı, şüurlu vəziyyəti təsirlənməyən xəstələrin ən çox rast gəlinən şikayətidir və xəstələr baş ağrılarını 'həyatımda yaşadığım ən şiddətli ağrı' olaraq xarakterizə edirlər. Baş ağrısı ilə yanaşı, qıcolmalar, gözlərdə qıyma, qol və ayaqlarda zəiflik, nitq pozğunluğu kimi nevroloji pozğunluqlar da müşahidə oluna bilər.
Anevrizma şübhəsi olan xəstələrdə, xüsusən də yuxarıda göstərildiyi kimi baş ağrıları olan xəstələrdə ilk növbədə kompüter tomoqrafiyası (KT) müayinəsi tələb olunur. KT-də qanaxma növü və sahələri müəyyən edildikdən sonra anevrizma şübhəsi olan xəstəyə müxtəlif anjio növlərindən biri (DSA, CT angio, MR angio) aparılmalıdır. Anevrizma diaqnozu angioqrafiya ilə təsdiqlənir.
Hazırda anevrizmaların müalicəsində mikrocərrahiyyə və endovaskulyar terapiya tətbiq edilir. Hər iki müalicənin digərindən üstün olduğu hallar var. Mikrocərrahi müalicədə anevrizma kəllə sümüklərinin kəsilməsi ilə aşkar edilir (kraniotomiya), anevrizma əsas damardan çıxdığı yerdən klipslərlə bağlanır. Endovaskulyar müalicədə beyindəki anevrizma qasıq arteriyasından daxil edilərək tapılır və anevrizmaya qanın daxil olmaması üçün içərisi xüsusi materiallarla bloklanır.
Arterio-venoz malformasiyalar (damar dolaşıqları)
Arterio-venoz malformasiyalarda (AVM) beyindəki arteriyalar (arteriyalar) və venalar (damarlar) arasında normal olaraq mövcud olmamalı olan damar əlaqələri var. Damar topuna bənzəyir. Bu damar əlaqələri beynin AVM olan hissəsində qanın yığılmasına səbəb olur. AVMlər həm beyinə basaraq, həm də qanaxmaya səbəb olaraq simptomlara səbəb ola bilər. Ümumiyyətlə, başlanğıc gənc xəstələrdə baş ağrısı və qıcolmalar şəklində ola bilər. Daha sonra AVM-nin yerindən asılı olaraq müxtəlif növ nevroloji çatışmazlıqlar yarana bilər. Danışıqda çətinlik, qol və ayaqlarda zəiflik, görmə pozğunluğu kimi nevroloji şikayətlər ola bilər.
Diaqnoz adətən maqnit rezonans görüntüləmə (MR) və kompüter tomoqrafiyası (KT) görüntülərində görülən lezyonlar əsasında qoyulur. Müxtəlif növ angioslarla (DSA, CT angio, MR angio) ətraflı müayinə və dəqiq diaqnoz qoyulur.
Üç növ müalicə variantı mövcuddur. Açıq cərrahiyyədə kəllə sümükləri açılır (kraniotomiya) və mikrocərrahiyyə ilə AVM çıxarılır. Radiocərrahiyyədə AVM-yə şüa terapiyası tətbiq edilir və zamanla AVM-nin bağlanması gözlənilir. Endovaskulyar müalicə isə qasıq arteriyasına daxil olub kateterlə AVM-yə daxil edilərək xüsusi maddələrlə doldurularaq bağlanır. Müalicə üsulunun seçilməsinə qərar verilərkən AVM-nin dərəcəsi, xəstələrin ümumi vəziyyəti, qanaxmanın olması nəzərə alınır.